Studiuje.euPolitykaWolność

Wolność

Guido de Ruggiero ustosunkowując się do pojęcia wolności stwierdza, że nie jest ona darem, ale rezultatem usilnego kształtowania charakteru, oznaką jego dojrzałości obywatelskiej. Że człowiek nie jest wolnym od urodzenia, ale dopiero się nim staje w ciągu życia. Berlin z kolei dzieli wolność na pozytywną (człowiek jest wolny o tyle, o ile sam kieruje swoim życiem i podejmuje decyzje bez jakiegokolwiek nacisku zewnętrznego – wolność DO) i negatywną (jesteśmy wolni w takiej mierze w jakiej żaden podmiot nie wtrąca się do naszej działalności; mamy obszar, w którym możemy działać nie powstrzymywani przez nikogo – wolność OD) Hayek łączy wolność z prawem.

Nie odpowiada jednak na pytanie: co wtedy, gdy litera prawa godzi w podstawowe praw jednostki?

Czy stracę swoją wolność jeżeli pojawią się na mojej drodze przeszkody w postaci gróźb i kar, czy jedynie zmieni się moja chęć wykonania czegoś za sprawą zwiększenia się kosztów wynikłych z mego działania? Jeżeli dojdziemy do przekonania, że ludzie są wolni, póki żyją, to w każdym wypadku pozostaje możliwość wyboru. Z tego wnioskowania już prosta droga do przekonania, że wszyscy jesteśmy wolni. Ale czy nie ma żadnych ograniczeń? Za granicę wolności można uznać miejcie, w którym rozpoczyna się wolność drugiej osoby. Tego kwestionować nie można.
Wszelkiego rodzaju definicji wolności było wiele, ale po głębszej ich analizie docieramy do szerokiej gamy wątpliwości, których nie udaje się rozwikłać jakąś uniwersalną koncepcją. Wolność należy do pojęć istotnie spornych w politycznym dyskursie i można ją rozpatrywać z różnych punktów widzenia. Wątpliwości interpretacyjnych jest wiele.
Pojęcie wolności, które jest pożywką do dyskusji dla filozofów, wykładowców ma także swoje odzwierciedlenie w prawie i stanowi jeden z aspektów liberalnych demokracji. Za fundament instytucjonalizujący pojęcie wolności można uznać m.in. Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, w której zasada wolności znalazła swoje odzwierciedlenie. Obrona podstawowych praw i wolności jednostki doczekała się umocowania prawnego
w ustawach konstytucyjnych współczesnych demokracji. Z polskiej konstytucji wynika bezpośrednio, że wolność podlega ochronie prawnej i nikogo nie można zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje. Państwo polskie stoi na straży wolności osobistej swoich obywateli, na którą składa się m.in. nietykalność osobista jednostki. Posiadamy także wolność słowa, wyznania i wiele innych. Rzecznik Praw Obywatelskich chroni nasze prawa i wolności, policja dba o nasze bezpieczeństwo, a sądy wymierzają sankcje za naruszanie wolności osobistej.
Ochrona praw i wolności człowieka stanowi jeden z wyznaczników współczesnych społeczeństw demokratycznych, a reżimy niedemokratyczne stanowią czarne punkty na mapie politycznej wolności współczesnego świata. Niestety.
Temat mojego artykułu nie jest wybrany przypadkowo. Bieżący rok niesie z sobą okrągłe rocznice („okrągły stół”, wybuch II Wojny Światowej, itp.), a na ekrany kin wszedł długo oczekiwany film o Jerzym Popiełuszce. Nie można więc uniknąć rozważań na temat idei wolności. Choć jest wiele różnych poglądów co do mechanizmów, którymi wprowadzano w Polsce demokrację, to nie ulega wątpliwości, że jesteśmy dziś państwem wolnym, w którym przestrzega się praw i wolności człowieka.

 

 

Radosław Jaworski

fotografia: www.zniewolonawolnocia.blox.pl